با ورق زدن صفحات تاریخ، با سخنرانی ها، بیانیه ها، سرمقاله‌ها و درسنامه‌هایی از شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار مواجه می‌شویم که بازخوانی آن‌ها یکی از راه‌های گرامیداشت روز‌های به یاد ماندنی تاریخ و نیز یادآوری آرمان ها، آرزو‌ها و اهداف مردم در برهه‌هایی از تاریخ کشورمان محسوب می‌شود. گفتار‌ها و نوشتار‌هایی که همواره می‌توانند یادآور دغدغه و آرمان‌های پیوسته مردم ایران باشند.
سایت «تابناک» مرکز در روز‌های بزرگداشت سی و نهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، بخش‌هایی برگزیده از سخنرانی‌ها و نوشته‌های شخصیت‌های تأثیرگذار انقلاب اسلامی را منتشر می‌کند. در سومین بخش این گزارش ها، گزیده از سخنرانی ها، آرا، نظرات و گفتگو‌های آیت الله سید محمود طالقانی از متفکرین انقلاب اسلامی را در ادامه می‌خوانید و می‌بینید.
آیت‌الله طالقانی از سوی امام به عنوان ابوذر و مالک اشتر انقلاب اسلامی نامیده شد. در پی درگذشت ناگهانی آیت‌الله طالقانی، امام خمینی در پیام تسلیت خود ایشان را به نحو بی نظیری ستودند: «آقای طالقانی یک عمر در جهاد، روشنگری و ارشاد گذراند. او شخصیتی بود که از حبسی به حبس دیگر و از رنجی به رنج دیگر در رفت و آمد بود و هیچ‌گاه در جهاد بزرگ خود سستی و سردی نداشت. او برای اسلام به منزلهٔ حضرت ابوذر بود. زبان گویای او، چون شمشیر مالک اشتر بود، برّنـده بود و کوبنـده. »
عدالت اجتماعی
آیت الله طالقانی عدالت اجتماعی را در حوزه اقتصاد به معنای توزیع عادلانه ثروت و در حوزه سیاست به معنای توزیع قدرت و در ساحت رابطه مردم و حکومت به معنای برابر بودن حقوق مردم و حاکمان در مقابل قانون میدانند. ایشان بر اساس تعالیم قرآنی هدف اجتماعی انبیاء را برقراری عدالت و قسط اجتماعی میدانستند.
این انقلاب از توده همه مردم است و هیچکس و هیچ حزبی حق درخواست سهم بزرگتری را ندارد
در کشور‌های انقلابی کمونیست یا ناسیونالیست ما می‌بینیم که یک گروه انقلاب می‌کنند و بعد هم حکومت را خود آن گروه به دست می‌گیرند و قهراوقتی گروه یا حزب خاصی بود، چه نظامی، چه غیرنظامی دنبالش دیکتاتوری و استبداد بود. ولی خصوصیت انقلاب اسلامی ما آنیست که ما رهبری‌های مذهبی داعیه حکومت برای خودمان نداریم و نمی‌خواهیم حاکم باشیم. انقلابی است که از توده همه مردم، همه قشر‌ها آغاز شده و برای همه قشرهاست نه یک حزب و جمعیت خاص. این یکی از ویژگی‌های انقلاب ماست. ازنزدیک هم مشاهده می‌کنید که این انقلابی است که از زارع، کارگر، کارمند، تاجر، دانشگاهی و ... همه مردم در آن شرکت دارند. از همه مردم برای همه مردم شروع شده و هیچ حزب و جمعیتی هم حق ندارد برای خودش سهم بزرگتری در نظر بگیرد و از این جهت حکومت را در انحصار خودش درآورد. این خصوصیت اصلی است و باقی مسائل فروع این مساله می‌باشد. وقتی که ما نظام جمهوریت اسلامی را بر اساس حق همه مردم می‌دانیم، وباید همه مردم در سرنوشتشان دخالت داشته باشند.
آیت الله طالقانی و شورا‌ها، فصلنامه کتاب نقد، شماره ۸
با رنج کشیده ها، بامحروم‌ها هم صدا باشیم
ما موظفیم و مسؤولیت نسبت به مردم داریم. باید دردها، اندیشه ها، بدبختی ها، ناراحتی ها، عقب ماندگی‌های این مردم را جبران کنیم با قوانین نجاتبخش و حیاتبخش اسلامی.
امیدواریم که همه ما هشیار بشویم، فرد فرد مسؤولیت قبول بکنیم و این مسائل عظیم اسلامی را پیاده بکنیم. خودرایی و خودخواهی را کنار بگذاریم، گروه خواهی و فرصت طلبی و تحمیل عقیده یا خدای نخواسته استبداد زیر پرده دین راکنار بگذاریم و بیاییم با مردم، با دردمندها، با رنج کشیده ها، بامحروم‌ها هم صدا باشیم.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه و برگرفته از کتابچه‌ی طالقانی و شوری
ربا خواری عامل انحطاط جامعه انقلابی
اجتماعی که رباخواری در آن شایع شود و پایه اقتصادش گردد، نیز همچون رباخوار، آشفته و ناموزون و سردرگم و نابسامان «مخبط» می‌گردد.
زیرا افراد و گروه رباخوار که مایه و خون اقتصادی را میمکند، پیوسته متورم و درشت میشوند و گروه مولد و کارگر که، چون دست و پای اجتماعند، لاغر و ناتوان. چنین اجتماعی نمیتواند قیام و حرکت اقتصادی و فکری و اخلاقی سالم و ثابت و پیشرو داشته باشد.
مگر نه اینست که مال پایه طبیعی قیام همه جانبه است و اختلال در تولید و توزیع و گردش سالم آن قیام را مختل و مخبط میگرداند؟
صفحه ۸۴۹-پرتوی از قران
دشمن را بزرگ نکنید
این قدر که دشمن را بزرگ می‌کنند، بزرگ نیست. ما نباید همۀ فکر و ذهنمان را متوجه آن کنیم. ما باید خودمان را بسازیم. ما باید پیش از اینکه به دشمن توجه کنیم، خودمان را بسازیم... بیش از آنکه استعمار بر سر ما بزند، ما به سر همدیگر زدیم و خودمان را ذلیل کردیم.»
پژوهشی در کارنامۀ زندگی و فکری آیت الله سید محمود طالقانی
مصاحبه تاریخی آیت الله طالقانی درباره زندان اوین
در صورت استقرار اسلام ابراز عقیده و بیان آزاد است و مردم برای ابراز نظر و عقیده منعی ندارند
حضرت آیت‌الله طالقانی، در این لحظه که این کانون ظلم و ستم و مرکز شکنجه و قتل فرو ریخته است نظر شما در مورد زندان اوین چیست؟
واقعا لحظه‌ای تاریخی است. رژیم جبار و قلدر پهلوی هر ندای مخالفی را در گلو خفه می‌کرد و مردم را به کوچک‌ترین بهانه‌ای به اینجا منتقل می‌کرد و تحت شکنجه‌های وحشیانه قرار می‌داد و چه بسیار جوانانی که روی پای خود وارد زندان می‌شدند و جنازه لت‌وپار شده آن‌ها با اتومبیل نعش‌کش از این کانون ظلم و ستم خارج می‌شد. مردم باید ارزش این انقلاب عظیم را بدانند که یکی از بزرگ‌ترین دستاورد‌هایش که الان شاهدش هستیم فروپاشی زندان مخوف اوین است که در سلول‌های آن بسیاری از جوانان ما را به جرم آزاداندیشی و آزادیخواهی شکنجه و شهید کرده‌اند و اگر این دیوار‌ها زبان داشتند چه فجایعی را برای ما تعریف می‌کردند. شاه و عوامل و اذنابش خود را صاحب مملکت و مالک‌الرقاب مردم و جان و مال و ناموس ملت میدانستند، در حالی‌که حکومتگران نوکر مردم و حقوق‌بگیر آن‌ها و در واقع مستخدم آن‌ها هستند و باید در خدمت منافع ملک و ملت باشند نه آنکه ملک و ملت را در خدمت منافع شخصی خود بگیرند. کسانی که در قدرت هستند اگر بر نفس خود مسلط نباشند قدرت چشم آن‌ها را کور می‌کند و کم‌کم از حقیقت دور میشوند و آنطور که تاریخ نشان داده است همین اعمال زور و قدرت سرکوبگرانه در نهایت وسیله سقوط آن‌ها می‌شود. در مورد شاه هم دیدیم که کم‌کم صف خود را از مردم جدا کرد و تصور کرد که ساواک و گارد شاهنشاهی و اطرافیانش قادر به حفظ قدرت و موقعیت او هستند. او مردم را به حساب نمی‌آورد و خودش را موجودی استثنایی و عقل کل می‌دانست که همگان باید از منویاتش پیروی کنند و تاب هیچ مخالفتی حتی مخالفت‌های غیرسیاسی را نداشت و من شخصا به خاطر دارم بعضی کارشناسان اقتصادی را هم، چون نظری خلاف نظریات اقتصادی او داشتند دستگیر و شکنجه کرد.
به نظر شما آینده این زندان چه خواهد شد و آیا ما در نظام جدید هم چنین زندان‌هایی خواهیم داشت؟
همه کسانی که امروز در صف اول انقلاب هستند از رهبر انقلاب، حضرت امام امت تا دیگران و این طلبه حقیر شلاق ساواک و ظلم ساواک و طعم زندان‌های رژیم استبدادی را چشیده‌اند و بهتر از هر کسی میدانند چه ظلمی به مردم و به ویژه جوانان این مرز و بوم رفته است. اسلام برای آزادی مردم آمده است و ما در اسلام از این چیز‌ها (شکنجه و سلول انفرادی) نداریم و اصلا در اسلام چیزی به نام زندان وجود ندارد. اگر کسی کاری خلاف قوانین مملکت و شرع انور اسلام انجام دهد مجازات آن معلوم است و در دادگاه عدل اسلام طبق قوانین اسلام که دارای روح عفو و بخشش است محاکمه و مجازات می‌شود. زندان از این نوع (زندان سیاسی) هم نخواهیم داشت زیرا در صورت استقرار اسلام ابراز عقیده و بیان آزاد است و مردم برای ابراز نظر و عقیده منعی ندارند. ما خواستار جامعه‌ای هستیم که حتی در آن اگر کسی طرفدار استقرار رژیم سلطنتی هم باشد بیاید و آزادانه حرفش را بزند. در هر جامعه‌ای که آزادی بیان و عقیده و امثالهم وجود داشته باشد مسلم است مخالفان به سوی خشونت هم نخواهند رفت و موردی پیش نخواهد آمد که دولت و مردم را در برابر هم قرار دهد. بنابراین جز موارد ضروری که باید متهمان جرائم بزرگ نظیر قتل تا قبل از برگزاری دادگاه مدتی را به اجبار در بازداشت باشند، که آن هم بسیار کوتاه خواهد بود. بازداشتگاهی نخواهیم داشت و با رسیدگی فوری در دادگاه عدل اسلامی زندان‌ها خالی خواهند شد و البته که از نوع زندان اوین (زندان سیاسی) نخواهیم داشت و انقلاب ما برای همین بود که فضای سیاسی باز شود و مردم بر سرنوشت خود حاکم باشند و در بیان عقاید خود آزاد باشند.